Dlaczego została uchwalona ustawa? Przecież dostępność www regulowało wcześniej Rozporządzenie o KRI?

Nowelizacji prawa wymagało od nas prawo unijne. Ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 327 z 02.12.2016, str. 1). Zmienia też ustawę z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, na podstawie której wydane zostało Rozporządzenie o KRI.

Czego dotyczy ustawa?

Ustawa dotyczy dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Wprowadza obowiązek umieszczania na stronach www deklaracji dostępności. Określa kompetencje Ministerstwa Cyfryzacji w zakresie monitoringu stron www i aplikacji mobilnych oraz jego zasady. Opisuje procedurę w razie nieprzestrzegania dostępności cyfrowej.

Co zgodnie z ustawą oznacza dostępność stron www i aplikacji mobilnych?

Dostępność cyfrowa oznacza zgodność z wymaganiami WCAG 2.1. AA określonymi w tabeli załączonej do ustawy. Wymagania te pokrywają się z pkt 9, 10 i 11 normy EN 301 549 V2.1.2. Aktualnie trwa tłumaczenie normy na język polski. Za proces ten odpowiada Polski Komitet Normalizacyjny.

Czy tabela z załącznika do ustawy różni się od obowiązującej dotychczas tabeli z załącznika nr 4 do Rozporządzenia o KRI? 

Tak. Ustawa wprowadza obowiązek zgodności z wytycznymi WCAG 2.1. AA. Wcześniej w Polsce obowiązywały wytyczne WCAG 2.0. AA z wyjątkami dotyczącymi dostępności multimediów.

Kto musi mieć dostępne strony zgodnie z ustawą?

Przede wszystkim podmioty publiczne. Są to jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, osoby prawne, utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym finansowane ze środków publicznych w ponad 50% lub z ponad połową udziałów albo akcji, lub nadzorem nad organem zarządzającym, lub z prawem do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego, związki tych podmiotów oraz niektóre organizacje pozarządowe.

Które organizacje pozarządowe muszą mieć dostępne strony zgodnie z ustawą?

Ustawa dotyczy przede wszystkim tych organizacji pozarządowych, które prowadzą działalność na rzecz ochrony i promocji zdrowia, osób niepełnosprawnych oraz w wieku emerytalnym.

Ustawa nie zmusza do posiadania www i aplikacji mobilnych, a dotyczy tylko tych podmiotów, które strony www mają lub zamierzają je zbudować.

Prawo wymaga zapewnienia dostępności przede wszystkim podstawowych danych, kontakt, narzędzi służących do kontaktu np. formularza kontaktowego, nawigacji, czyli w większości tego, co informatyk robi RAZ i co uwzględniają wszystkie stworzone przez NGO bezpłatne dostępne szablony. Wymaga także zamieszczania deklaracji dostępności, dostępności BIP (o ile organizacja go prowadzi, a wynika to z innych przepisów), dokumentów urzędowych np. umów, co dotyczy tych organizacji, które np. świadczą usługi dla osób z niepełnosprawnościami i wówczas np. zamieszczony na www regulamin, czy formularz zamówienia mają być tak zbudowane, by nie stwarzać barier odbiorcom z niepełnosprawnościami. Wymagania nie dotyczą m.in. materiałów archiwalnych, materiałów od podmiotów trzecich, materiałów nie związanych z bieżącym działaniem a np. na multimedia wprowadzony jest okres przejściowy.

Na mocy innych przepisów obowiązek dostępności stron www i prowadzenia dostępnych działań komunikacyjnych obowiązuje także WSZYSTKIE NGO, które korzystają z dotacji unijnych, pod rygorem utraty dofinansowania. Tu nic się nie zmienia.

Kogo nie dotyczy ustawa?

Ustawa nie obowiązuje dostawców usług medialnych, o których mowa w ustawie o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2019 r. poz. 361).

Od kiedy obowiązuje ustawa? Jakie są okresy przejściowe?

Ustawa weszła w życie po 14 dniu od ogłoszenia. Ogłoszenie tekstu ustawy w Dzienniku Ustaw nastąpiło: 2019-05-08. Większość przepisów weszło w życie: 2019-05-23.

Podmioty publiczne, których strony www są nowe, czyli powstały po 2018-09-23 mają czas na zapewnienie ich dostępności do 2019-09-23. Podmioty, których strony www istniały przed 2018-09-23 mają czas do 2020-09-23.

Aplikacje mobilne podmiotów publicznych mają być dostępne 2021-06-23.

Dostępność intranetu i ekstranetu obowiązuje po 2019-09-23. Na dostosowanie multimediów jest czas do 2020-09-23.

Ważne terminy z ustawy o dostępności www

Ważne terminy z ustawy o dostępności www

Data

Działanie

2019-05-23

Wejście w życie większości przepisów ustawy

2019-08-23

Ostateczny termin publikacji w BIP przez Ministerstwo Cyfryzacji szczegółów deklaracji dostępności

2019-09-23

  1. Koniec okresu przejściowego dla stron www, które powstały po 2018-09-23
  2. Obowiązek dostępności treści w intranecie i ekstranecie

2020-02-28

Przekazane przez GUS do Ministerstwa Cyfryzacji listy podmiotów publicznych zobowiązanych do przestrzegania ustawy

2020-03-31

Data corocznego przeglądu i aktualizacji deklaracji dostępności

2020-04-30

Publikacja przez Ministerstwo Cyfryzacji  wykazu adresów stron www i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych

2020-09-23

  1. Koniec okresu przejściowego dla stron www, które powstały przed 2018-09-23
  2. Obowiązek dostępności multimediów

1 stycznia 2020 r. do dnia 22 grudnia 2020

Pierwszy monitoring www

23 czerwca 2021 r. do dnia 22 grudnia 2021 r.

Pierwszy monitoring aplikacji

2021-12-23

Pierwsze sprawozdanie do Komisji Europejskiej

2022-05-23

Ostateczny termin, kiedy moc w zakresie regulacji dostępności traci KRI (max 36 m-cy)

2022

Pierwsze kary za brak deklaracji dostępności  www

2023

Pierwsze kary za brak dostępności BIP i  www oraz deklaracji dostępności aplikacji mobilnych

2024

Pierwsze kary za brak dostępności aplikacji mobilnych

2019-04-04

Uchwalenie ustawy 

Które elementy stron www muszą być bezwzględnie dostępne?

Wymagania minimalne dotyczą strony BIP podmiotu oraz wybranych elementów i strony www lub aplikacji mobilnej:

  1. danych kontaktowych oraz linku do BIP,
  2. narzędzi kontaktowych (np. formularzy, tłumacza migowego online)
  3. nawigacji,
  4. deklaracji dostępności
  5. informacji dotyczących sytuacji kryzysowej
  6. dokumentów urzędowych oraz wzorów umów lub wzorów innych dokumentów przeznaczonych do zaciągania zobowiązań cywilnoprawnych.

Jakie elementy strony www nie muszą być dostępne?

Ustawa nie wymaga zapewniania dostępności:

  • multimediów nadawanych na żywo;
  • archiwalnych, czyli opublikowanych przed 23 września 2018 dokumentówtekstowych i tekstowo-graficznych, prezentacji multimedialnych i arkuszy kalkulacyjnych jeśli ich zawartość nie jest niezbędna do realizacji bieżącychzadań podmiotu publicznego;
  • niektórych map pod warunkiem zapewnienia do alternatywnego dostępu do danych;
  • niektórych dzieł sztuki i zabytków;
  • materiałów z intranetu i ekstranetu; opublikowanych przed 2019-09-23 i od tego czasu nie aktualizowanych;
  • multimediów do 2020-09-23;
  • treści od innych podmiotów;
  • treści niewykorzystywanych do realizacji bieżących zadań.

Czy każdy podmiot publiczny musi zapewniać dostępność stron www?

Podmiot publiczny może nie zapewniać dostępności cyfrowej strony www lub aplikacji mobilnej, jeżeli wiązałoby się to z poniesieniem nadmiernych kosztów. Nie dotyczy to podmiotów, które prowadzą działania na rzecz osób niepełnosprawnych i starszych.

Co musi zrobić podmiot, który nie ma finansów na zapewnienie dostępności?

Podmiot, który ze względu na nadmierne koszty nie może zapewnić dostępności musi przeprowadzić analizę. Analiza ta zawiera ocenę zwiększenia dostępności www lub aplikacji, oraz informację, w jakim stopniu zawartość treści dotyczy osób z niepełnosprawnością;  szacunkowy koszt dostosowania; wskazanie, kiedy strona www lub aplikacja powstały, do kiedy ma działać, jak często jest aktualizowana  i ilu ma użytkowników.

Powołanie się na nadmierne obciążenie kosztowe nie zwalnia z wykonania deklaracji dostępności. Wynik analizy dołącza się do deklaracji dostępności. Od takiego podmiotu wymaga się także udostępnienia w dostępnej formie podstawowych informacji (opisane w pkt. ) na innych stronach lub za pomocą metod alternatywnych.

Co w przypadku, gdy podmiot publiczny nie jest w stanie zapewnić dostępności cyfrowej jakiegoś elementu strony www lub aplikacji mobilnej?

Podmiot ten musi zapewnić alternatywny sposób dostępu do tego elementu.

Oznacza to, w szczególności możliwość kontaktu telefonicznego, korespondencyjnego, mailowego, lub za pomocą tłumacza języka migowego osobiście albo online, lub tłumacza-przewodnika osób głuchoniewidomych, jeżeli podmiot publiczny udostępnia taką możliwość. To także możliwość dostarczenia dokumentu w innym formacie np. tekstowym lub brajlem albo wskazanie miejsca w internecie, gdzie taka informacja znajduje się w dostępnym formacie. Jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego mogą zamieszczać informacje w BIP lub na stronach innych podmiotów.

Czy za brak dostępności można zapłacić karę?

Tak. Ustawa przewiduje kary wysokości do 5000 zł i do 10000 zł. W ustawie podane są wartości najwyższych kar.

Kto może nałożyć karę i w jakich okolicznościach?

Ustawa wprowadza kary za nieuzasadnione i uporczywe łamanie zasad dostępności: www i aplikacji do 10 tys zł, BIP i podstawowych elementów www oraz za brak deklaracji dostępności do 5 tys. zł. Ministerstwo Cyfryzacji może nałożyć karę na taką organizację, która po 3 monitoringach ma nadal niedostępną www lub aplikację, albo po 2 monitoringach nie ma deklaracji dostępności lub deklaracja nie zawiera wszystkich wymaganych elementów.

W przypadku aplikacji i stron www “uporczywe” oznacza brak postępów dostępności www lub aplikacji mobilnej stwierdzone w trzech kolejnych monitoringach oraz potwierdzenie rosnącej liczby uzasadnionych skarg użytkowników na brak dostępności.

Skąd Ministerstwo Cyfryzacji będzie wiedziało, że strona podmiotu publicznego jest niedostępna?

Przede wszystkim z monitoringu dostępności oraz od samych podmiotów publicznych, które będą miały obowiązek przekazywać Ministerstwu Cyfryzacji informacje o liczbie skarg.   Monitoring dostępności będzie odbywał się każdego roku. Pierwsze monitoringi odbędą w 2020 roku (dot. www) i 2021 roku (dot. aplikacji). Badania będą odbywały się na próbach. O ostatecznym kształcie próby zdecyduje Ministerstwo Cyfryzacji. Najpierw Ministerstwo przygotuje wykaz adresów www i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (do kwietnia 2020). Wytyczne do metodologii przekazała Komisja Europejska. Na próby złożą się www i aplikacje podmiotów rządowych, regionalnych, lokalnych i innych, wśród których mogą być także strony www i aplikacje mobilne wybranych NGO, ale tylko tych, których ustawa dotyczy. W pierwszych dwóch monitoringach (czyli dla www – 2020, 2021, a dla aplikacji – 2021, 2022) badaniem uproszczonym zostanie objęte ok 800 stron www, szczegółowym audytem ok 50 stron www oraz ok 390 aplikacji mobilnych. Do drugiego monitoringu trafi od 10% do 50% stron www i aplikacji mobilnych badanych w roku poprzednim i co najmniej połowa nowych www.

Kto monitoruje dostępność?

Za monitoring dostępności stron www i aplikacji mobilnych odpowiada Ministerstwo Cyfryzacji. Sprawozdania z monitoringu przesyłane są do Komisji Europejskiej. Pierwsze sprawozdanie z wnioskami z monitoringu Ministerstwo prześle do Komisji Europejskiej do 23 grudnia 2021 roku.

Co to jest deklaracja dostępności?

Jest to dokument w formacie cyfrowym na temat dostępności strony www lub aplikacji mobilnej. Deklarację sporządza się wg wzoru Ministerstwa Cyfryzacji i umieszcza w dostępny sposób na stronie www. Dokument trzeba aktualizować każdego roku do końca marca oraz po każdej większej aktualizacji www. Polski szablon został stworzony na podstawie unijnego wzoru, który znajduje się w załączniku do decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2018/1523 z dnia 11 października 2018 r. ustanawiającej wzór oświadczenia w sprawie dostępności.

Jakie elementy zawiera deklaracja dostępności?

  1. Status pod względem zgodności normą europejską/WCAG 2.1. AA (wynikają ze wzoru UE):
    1. całkowicie zgodna
    2. częściowo zgodna z powodu niezgodności/ wyłączeń, które należy wymienić
    3. jest niezgodna
  2. Treści niedostępne - należy je wymienić i opisać powód, którym mogą być (wynikają ze wzoru UE):
    1. niezgodność z przepisami
    2. nieproporcjonalne obciążenie
    3. przepisy nie dotyczą
    4. tu należy wskazać alternatywy sposób dostępu
  3. Przygotowanie oświadczenia w sprawie dostępności (wynikają ze wzoru UE):
    1. opis metody
    2. data ostatniego przeglądu
    3. Informacje zwrotne i dane kontaktowe
    4. opis mechanizmu informacji zwrotnej
    5. kto rozpatruje skargi i kontakt
    6. Postępowanie odwoławcze
    7. opis postępowania odwoławczego
    8. kontakt
  4. Dodatkowe elementy deklaracji (wynikają z ustawy):
    1. datę publikacji strony internetowej lub aplikacji mobilnej;
    2. datę ostatniej aktualizacji strony internetowej lub aplikacji mobilnej, po dokonaniu istotnej zmiany jej zawartości, polegającej w szczególności na zmianie wyglądu lub struktury prezentowanych informacji lub zmianie sposobu publikowania informacji;
    3. informację lub link do informacji o sposobie dokonania oceny dostępności cyfrowej;
    4. dane teleadresowe siedziby podmiotu publicznego wraz ze wskazaniem danych kontaktowych osoby wyznaczonej do realizacji spraw w zakresie dostępności cyfrowej w tym podmiocie publicznym;
    5. informacje na temat utworzonych na stronie internetowej lub w aplikacji mobilnej skrótów klawiszowych służących przemieszczaniu się po elementach strony internetowej lub aplikacji mobilnej i uruchamianiu dostępnych na nich funkcji;
    6. informację o dostępności architektonicznej siedziby podmiotu publicznego dla osób niepełnosprawnych;
    7. informację o dostępności tłumacza języka migowego za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej wraz z informacją o metodach umożliwiających skorzystanie z tej funkcji albo informację o jej braku;
    8. link do deklaracji dostępności aplikacji mobilnej, w przypadku posiadania przez podmiot publiczny aplikacji mobilnej;
    9. informację o możliwości powiadomienia podmiotu publicznego o braku dostępności cyfrowej;
    10. link do strony internetowej Rzecznika Praw Obywatelskich.

Gdzie publikuje się deklarację dostępności?

Podmiot publiczny publikuje deklarację dostępności:

  • strony internetowej – na tej stronie internetowej; link do deklaracji należy umieścić tak, by był dostępny z poziomu nawigacji.
  • aplikacji mobilnej – na stronie internetowej wybranej spośród stron internetowych posiadanych przez ten podmiot oraz w tej aplikacji mobilnej.; link do deklaracji należy umieścić w miejscu, z którego pobierana jest aplikacja mobilna.

Jak często trzeba aktualizować deklarację dostępności?

Każdego roku do końca marca oraz po każdej przebudowie lub aktualizacji serwisu www, aplikacji, która może mieć wpływ na jej dostępność.

Gdzie znajdę wzór polskiej deklaracji dostępności?

Polski wzór deklaracji dostępności opracowało Ministerstwo Cyfryzacji.

Co mogę zrobić, gdy podmiot publiczny nie zapewnił dostępności strony www?

Ustawa daje prawo każdemu z nas wystąpienia z żądaniem zapewnienia dostępności strony internetowej, aplikacji mobilnej lub ich elementu, albo o udostępnienie za pomocą alternatywnego sposobu dostępu.

W “żądaniu” należy podać: swoje dane kontaktowe oraz preferowany sposób kontaktu; adres strony www, aplikacji mobilnej lub ich elementy, które mają być dostępne cyfrowo; alternatywny sposobu dostępu.

Zgodnie z ustawą zapewnienie dostępności powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia wystąpienia z żądaniem. Jeżeli jest to niemożliwe w takim terminie, podmiot publiczny niezwłocznie powiadamia osobę występującą z żądaniem o przyczynach opóźnienia oraz terminie, w którym zapewni dostępność, jednak nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia wystąpienia z żądaniem.

Czy podmiot publiczny może odmówić zapewnienia dostępności?

Tak. Ma taką możliwość w przypadku wystąpienia ryzyka naruszenia integralności lub wiarygodności przekazywanych informacji. Wówczas podmiot niezwłocznie powiadamia osobę występującą z żądaniem o przyczynach takiej sytuacji i wskazuje alternatywny sposób dostępu do tego elementu.

Gdzie mogę się odwołać, gdy podmiot publiczny nie chce zapewnić dostępności?

 W przypadku odmowy zapewnienia dostępności strony www, aplikacji mobilnej lub ich elementu oraz odmowy skorzystania z alternatywnego sposobu dostępu wnioskujący ma prawo do złożenia do podmiotu publicznego skargi w sprawie niezapewnienia dostępności. Urzędy mają obowiązek informować Ministerstwo Cyfryzacji o liczbie skarg.

Autorka

Monika Szczygielska jest ekspertką Fundacji Widzialni i szefową zespołu Dostępni.eu. Specjalizuje się w prawnych aspektach dostępności, dostępności wydarzeń i dostępności multimediów.